Kogo można ubezwłasnowolnić i z jakiego powodu?

Jak radzić sobie z sytuacją gdy nasz dorosły bliski nie jest w stanie decydować o sobie? Co to takiego ubezwłasnowolnienie? Kto może o nie wystąpić?

Kiedy można wystąpić o ubezwłasnowolnienie?

Tylko osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie. I to jedynie gdy wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.

Zamieszczone w art. 13 § 1 k.c. wyliczenie ma charakter przykładowy, o czym świadczy użyte w przepisie sformułowanie „w szczególności". Orzecznictwo sądów polskich z biegiem czasu uzupełniało omawianą listę o kolejne przyczyny zaburzeń psychicznych. Podstawą ubezwłasnowolnienia może być również istnienie zaburzeń psychicznych, wywołanych istnieniem starczego zespołu psychoorganicznego. Zapominanie najbliższych wydarzeń z życia codziennego, brak planów na przyszłość czy nieświadomość określonych zdarzeń i skutków należą do typowych objawów starości, które co do zasady nie uzasadniają ubezwłasnowolnienia. Dla osób zmagających się z chorobą Parkinsona i Alzheimera sąd może ustanowić kuratora w trybie art. 183 k.r.o. Dopiero wystąpienie istotnej dysfunkcji mentalnej w sytuacji, gdy ustanowienie kuratora nie jest wystarczającym środkiem ochrony interesów danej osoby, uzasadnia orzeczenie ubezwłasnowolnienia.

Kto decyduje o ubezwłasnowolnieniu?

Sprawy o ubezwłasnowolnienie należą do właściwości sądów okręgowych, które rozpoznają je w składzie trzech sędziów zawodowych. W sprawach tych właściwy jest sąd miejsca zamieszkania osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, a w braku miejsca zamieszkania - sąd miejsca jej pobytu.

Kto może złożyć wniosek?

Wniosek o ubezwłasnowolnienie może zgłosić małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie lub jej krewni w linii prostej oraz rodzeństwo. Pamiętajmy jednak że jeśli ktoś zgłosi wniosek o ubezwłasnowolnienie w złej wierze lub lekkomyślnie, podlega karze grzywny.

Badania stanu zdrowia.

Osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, musi być zbadana przez biegłego lekarza psychiatrę lub neurologa, a także psychologa. Sąd może, jeżeli na podstawie opinii dwóch biegłych lekarzy uzna to za niezbędne, zarządzić oddanie osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, pod obserwację w zakładzie leczniczym na czas nie dłuższy niż sześć tygodni. W wyjątkowych wypadkach sąd może termin ten przedłużyć do trzech miesięcy. Na postanowienie zarządzające oddanie do zakładu przysługuje zażalenie.

Kto może zostać opiekunem?

Jeżeli wzgląd na dobro pozostającego pod opieką nie stoi temu na przeszkodzie, opiekunem ubezwłasnowolnionego całkowicie powinien być ustanowiony przede wszystkim jego małżonek, a w przypadku jego braku - ojciec lub matka.