Władza rodzicielska.

Co to takiego władza rodzicielska? Komu przysługuje? Jakie obowiązki mają rodzice wobec dzieci?

Czym różni się zawieszenie władzy rodzicielskiej od jej ograniczenia czy pozbawienia? Wreszcie jak można ustalać kontakty z dzieckiem?

Ograniczenie władzy rodzicielskiej Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu, sąd opiekuńczy może ze względu na dobro dziecka określić sposób jej wykonywania. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka. Sąd może pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli przedstawili zgodne z dobrem dziecka porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem, i jest zasadne oczekiwanie, że będą współdziałać w sprawach dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.

Co może zrobić sąd gdy uzna że dobro dziecka jest zagrożone? Sąd opiekuńczy może ograniczyć władzę rodziców, na przykład może zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania, w szczególności do pracy z asystentem rodziny; ale także określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu; poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego; skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego czy nawet zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo zarządzić umieszczenie małoletniego w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno- opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej. Sąd rodzinny może też pochylić się nad sytuacją majątkową małoletniego dziecka i starać się zabezpieczyć jego interesy. Dlatego w określonych sytuacjach rodzice nie powinni być zdziwieni że sąd opiekuńczy może powierzyć zarząd majątkiem małoletniego ustanowionemu w tym celu kuratorowi.

Kiedy można pozbawić rodzica władzy rodzicielskiej?

W razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej sąd opiekuńczy może orzec jej zawieszenie. Zawieszenie będzie uchylone, gdy jego przyczyna odpadnie. Podstawę do zawieszenia władzy rodzicielskiej stanowi ustawowa przesłanka przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej, czyli taka sytuacja, która powoduje przejściową (ograniczoną w czasie) niemożność sprawowania przez rodziców ich obowiązków względem dziecka, z przyczyn często przez nich niezawinionych, np. na skutek choroby. W każdej sytuacji zawieszenie władzy rodzicielskiej jest czynnością fakultatywną, a nie obligatoryjną i zależy wyłącznie od uznania sądu.

Jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców. Dla przykładu należy podać, że nadużywanie alkoholu, uprawianie przestępczego procederu i uchylanie się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka są wystarczającą przyczyną pozbawienia władzy rodzicielskiej. Pozbawienie przez ojca kilkuletniego dziecka naturalnego środowiska rodzinnego i bezpośredniej opieki matki oraz możliwości wychowywania się wspólnie z małoletnim rodzeństwem i zatrzymanie go na stałe – wbrew woli matki – w obcym kraju zawiera elementy nadużycia władzy rodzicielskiej, które uzasadniają pozbawienie go tej władzy.

Z kolei jeżeli małoletni obywatel polski, który ma odpowiednie rozeznanie, chce pozostać w Polsce, to działań rodzica zmierzających do realizacji woli dziecka nie można uznać za nadużycie władzy rodzicielskiej. W razie ustania przyczyny, która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd opiekuńczy może władzę rodzicielską przywrócić. Pozbawienie władzy rodzicielskiej lub jej zawieszenie może być orzeczone także w wyroku orzekającym rozwód, separację albo unieważnienie małżeństwa.

Kiedy można ograniczyć kontakty dziecka z rodzicem?

Jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego z nich rodzice określają wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia. W braku porozumienia można zwrócić się o rozstrzygnięcie przez sąd. Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy ograniczy utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem. Sąd opiekuńczy może w szczególności:

• zakazać spotykania się z dzieckiem;
• zakazać zabierania dziecka poza miejsce jego stałego pobytu;
• zezwolić na spotykanie się z dzieckiem tylko w obecności drugiego z rodziców albo opiekuna, kuratora sądowego lub innej osoby wskazanej przez sąd;
• ograniczyć kontakty do określonych sposobów porozumiewania się na odległość;
• zakazać porozumiewania się na odległość. Jednak zakazanie rodzicom osobistej styczności z dzieckiem może być orzeczone wyjątkowo, np. gdy utrzymywanie osobistych kontaktów rodziców w dzieckiem zagraża jego życiu , zdrowiu, bezpieczeństwu, bądź wpływa demoralizująco na dziecko. Nie należy też mylić ograniczenia kontaktów z dzieckiem z ograniczeniem, zawieszeniem lub pozbawieniem władzy rodzicielskiej. Sąd może ze względu na dobro dziecka np. ograniczyć kontakt jednego rodzica z dzieckiem pozostawiając mu jednak władzę rodzicielską a tym samym pozwolić mu decydować o dziecku ale i pozostawiając też obowiązek troski o nie i łożenia na jego utrzymanie.